In het Duits: Frühes Mittelalter
Er zijn uit de vroege Middeleeuwen slechts weinig ‘Duitse’ teksten overgebleven. In eerste instantie werden teksten mondeling overgeleverd, maar gelukkig zijn enkele teksten bewaard gebleven omdat ze werden opgeschreven. Schrijven kon alleen de geestelijkheid en die schreef vrijwel uitsluitend in het Latijn. Monniken in kloosters schreven veelal christelijk-religieuze teksten over, zoals de bijbel en gebeden. Soms vertaalden ze deze Latijnse teksten ook naar de volkstaal, zoals bijvoorbeeld het gebed Vater Unser (Onze Vader).
Omdat ze deze probeerden te vertalen naar het dialect dat in hun omgeving werd gesproken, ontstonden er verschillende versies. De taal waarin men schreef, noemt men het Oudhoogduits (Althochdeutsch). De weinige niet-christelijke teksten die bewaard zijn gebleven, getuigen van het Germaans-heidense tijdperk.
Lees meer over het Oudhoogduits en de ontwikkeling van het Duits door de eeuwen heen in de special over taalgeschiedenis op deze site.
Tekstvoorbeeld: Fater unseer
Het ‘Onze Vader’ uit het klooster van Sankt Gallen in Zwitserland uit de achtste eeuw:
| Fater unseer, thû pist in himile, uuihi namun dînan, qhueme rihhi dîn, uuerde uuilo dîn, sô in himile sôsa in erdu. prooth unseer emezzehic kip uns hiutu, oblâz uns sculdi unseero, sô uuir oblâzêm uns sculdikêm, enti ni unsih firleiti in khorunka, ûzzer lôsi unsih fona ubile. |
Onze Vader die in de hemel zijt, Uw naam worde geheiligd, Uw koninkrijk kome. Uw wil geschiede, op aarde zoals in de hemel. Geef ons heden ons dagelijks brood. En vergeef ons onze schulden zoals ook wij onze schuldenaars vergeven. En leid ons niet in verzoeking, maar verlos ons van de boze. |
Oud-Germaanse teksten
Naast christelijke teksten zijn er ook oud-Germaanse gedichten overgeleverd, zoals het heldendicht Hildebrandslied (± 765) en de Merseburger Zaubersprüche (Toverspreuken) uit de negende eeuw. Kenmerkend voor oud-Germaanse gedichten zijn stafrijm, ook wel alliteratie genoemd. Niet de laatste woorden van verschillende zinnen rijmden – zoals wij vaak een gedicht herkennen – maar opeenvolgende woorden begonnen vaak met dezelfde klank. In het Nederlands bijvoorbeeld heerlijk, helder of achter alles.
Het Hildebrandslied is een fragment van een heldendicht over een vader en zoon die tegen elkaar vechten. De zoon weet niet dat het zijn eigen vader is, tegen wie hij het opneemt. Zeer waarschijnlijk heeft het lied een tragisch einde: de vader doodt de zoon.
De tweede Merseburger toverspreuk is een bezweringsformule met een epische (vertellende) inleiding over een paard, dat zijn voet verstuikt heeft. De Germaanse goden Wodan, Phol en Freya spelen een rol in het gedicht. De naam Merseburg komt van de gelijknamige stad in Duitsland.
Tekstvoorbeeld: Zweiter Merseburger Zauberspruch
Beluister hier hoe het ongeveer geklonken zou kunnen hebben.
| Phol ende uuodan uuorun zi holza. du uuart demo balderes uolon sin uuoz birenkit. thu biguol en sinthgunt, sunna era suister; thu biguol en friia, uolla era suister; thu biguol en uuodan, so he uuola conda:sose benrenki, sose bluotrenki, sose lidirenki: ben zi bena, bluot zi bluoda, lid zi geliden, sose gelimida sin. |
Phol en Wodan reden door het bos. Daar verstapte het paard van Phol zich. Daar bezwoer hem Sinthgunt, de zus van Sunna. Daar bezwoer hem Freya, de zus van Volla. Daar bezwoer hem Wodan, zoals alleen hij het kon:Zoals het breken van een bot, zoals het vergieten van bloed, zoals het verzwikken van een ledemaat: bot aan bot, bloed aan bloed, ledemaat aan ledemaat, alsof ze verlijmd waren.(Vertaling E. de V.) |
In Extremo
In Extremo is een band uit Berlijn waarvan je de muziek het best kunt omschrijven als Middeleeuwen-Rock/Metal. Bekend werd de band door hun muziek voor het computerspel ‘Gothic’. Ook de Merseburger Zauberspruch hebben ze op muziek gezet. Beluister hier hun vertolking van de tweede Merseburger Zauberspruch.
In Extremo – Merseburger Zaubersprüche (Live; 5′).
| Extra middeleeuwse teksten en vertalingen kun je hier downloaden [PDF]
Meer teksten uit de middeleeuwen vind je onder andere bij Mediaevum |
Volgende periode
Na de Vroege middeleeuwen volgt de periode van de Hoge middeleeuwen:
