Romantiek is Sehnsucht
Joseph von Eichendorff (1788 – 1857)
| Das Herz mir im Leib entbrennte, Da hab’ich mir heimlich gedacht: Ach wer da mitreisen könnte In der prächtigen Sommernacht! |
|
Deze regels komen uit het gedicht Sehnsucht (verlangen, 1834) van Joseph von Eichendorff. Het gedicht vat het programma van de romantici nog eens kernachtig samen: de schoonheid van de ongerepte natuur, het verlangen om erop uit te kunnen trekken, wegdromen in een fantasielandschap bij maneschijn en heimwee naar het verlaten vaderland. Het zijn de bijna tot cliché verworden hoofdthema’s van de romantiek. De meren, de bergen, de bossen, het gezang van nachtegalen, het zijn natuurlijk geen afspiegelingen van de werkelijkheid, maar projecties van onvervulde verlangens van de ziel.
Eichendorff is de meest gelezen dichter uit de tijd van de romantiek. Veel van zijn gedichten zijn door tijdgenoten op muziek gezet, onder andere door Robert Schumann (1810 – 1856) en Felix Mendelssohn-Bartholdy (1809 – 1847). Behalve vanwege zijn gedichten is Eichendorff beroemd om zijn novelle Aus dem Leben eines Taugenichts (1826) en de novelle Das Marmorbild (1819).
Aus dem Leben eines Taugenichts
Eén van de mooiste en ook meest gelezen novellen uit de tijd van de romantiek is Eichendorffs Aus dem Leben eines Taugenichts. Het verhaal gaat over een zoon van een molenaar, die door zijn vader de wereld in gestuurd wordt omdat hij niet wil deugen. Met zijn viool onder de arm gaat hij op weg. Hij laat alles aan het toeval over en hij laat zich leiden door zijn stemmingen van
het moment. Exacte tijd en plaats blijven in de novelle in het vage, behalve dat de reis van de Taugenichts zich tussen Wenen en Rome – de aloude machtscentra van keizer en paus – afspeelt. Het verhaal eindigt met een gelukkig huwelijk, waarbij grenzen tussen de verschillende standen er niet toe doen. De laatste woorden zijn: ‘Und es war alles, alles gut.’ Direct in het eerste hoofdstuk, eenmaal in de vrije natuur aangekomen, speelt de violist:
| Wem Gott will rechte Gunst erweisen, Den schickt er in die weite Welt, Dem will er seine Wunder weisen In Feld und Wald und Strom und Feld. |
| Waldesgespräch
Joseph von Eichendorff Es ist schon spät, es ist schon kalt, „Groß ist der Männer Trug und List, So reich geschmückt ist Roß und Weib, „Du kennst mich wohl—von hohem Stein |
Frühlingsnacht
Joseph von Eichendorff Überm Garten durch die Lüfte Jauchzen möcht’ ich, möchte weinen, Und der Mond, die Sterne sagen’s,
|
 Robert Schumann was een beroemde componist uit de tijd van de romantiek. Hij heeft gedichten van Eichendorff in Liederkreis Op. 39 op muziek gezet. Hier kun je Waldesgespräch horen. |
|
Geboren am 10.3.1788 auf Schloß Lubowitz bei Ratibor (Oberschlesien), gestorben am 26.11.1857 Neisse (Schlesien). 1813 – 1815 nahm er an den Befreiungskriegen teil. 1816 trat er in den preußischen Staatsdienst als Referendar in Breslau, wurde 1821 katholischer Kirchen- und Schulrat in Danzig, 1824 Oberpräsidialrat in Königsberg. 1831 übersiedelte er mit der Familie nach Berlin und war dort bis zu seiner Pensionierung in verschiedenen Ministerien beschäftigt. |
Schöne Fremde Joseph von Eichendorff Es rauschen die Wipfel und schauern, Hier hinter den Myrtenbäumen Es funkeln auf mich alle Sterne |
Een interessante radiouitzending over het leven Eichendorff kun je hier beluisteren: ‘Schläft ein Lied in allen Dingen”.
|
|
Wilhelm Müller (1794 – 1827)
Wilhelm Müller is vooral bekend vanwege zijn gedichtencycli Die schöne Müllerin en Die Winterreise. Beide zijn door zijn tijdgenoot Franz Schubert op muziek gezet. Müller was onder de indruk van de Engelse dichter Lord Byron (1788 – 1824). Hij zette zich in diens voetspoor ook geheel in voor de onafhankelijkheid van Griekenland, dat toen nog bij Turkije behoorde. Door sommigen van zijn tijdgenoten werd Müller met een zekere argwaan bekeken vanwege zijn revolutionaire gezindheid. Die Winterreise is op het eerste gezicht een romantische zoektocht van de mens op zoek naar zichzelf, zoals Homerus’ Odyssee. Maar wie nauwkeuriger leest vindt daarin revolutionaire denkbeelden en kritiek op een ‘ingeslapen’, conservatieve maatschappij.
Hoofdpersoon in de gedichtencyclus is een jongeman die niet kan trouwen met zijn geliefde vanwege standsverschil. Het verhaal begint hiermee dat hij weggestuurd wordt door de vader van het meisje.
| Hoogtepunten uit die Winterreise zijn de gedichten Letzte Hoffnung, Im Dorfe en het slot Der Leiermann.
Dit laatste gedicht kun je hier lezen en beluisteren.
 |
Der Leiermann
Wilhelm Müller Drüben hinter’m Dorfe Barfuss auf dem Eise Keiner mag ihn hören, Und er lässt es gehen Wunderlicher Alter, |
In Die schöne Müllerin komt een jongen bij een molenaar (een vrouw) werken. De jongen wordt verliefd op de mooie vrouw, maar zij kiest voor een ander. De jongen ziet geen andere uitweg dan zich te verdrinken in de beek. De Duitse romantici schuwden een slechte afloop niet en hadden weinig op met ‘sprookjes’, zou je kunnen zeggen.
Uit de cyclus Die schöne Müllerin heeft de Duitse popzangeres Nena Das Wandern voor kinderen bewerkt en gezongen. Je kunt het hier beluisteren.
Vergelijk het met de klassieke uitvoering door Jonas Kaufmann.
De tekst van Das Wandern kun je hier lezen.
Das Wandern
Wilhelm Müller
Das Wandern ist des Müllers Lust,
Das Wandern!
Das muss ein schlechter Müller sein,
Dem niemals fiel das Wandern ein,
Das Wandern
Vom Wasser haben wir’s gelernt,
Vom Wasser!
Das hat nicht Rast bei Tag und Nacht,
Ist stets auf Wanderschaft bedacht,
Das Wasser.
Das sehn wir auch den Rädern ab,
Den Rädern!
Die gar nicht gerne stille stehn,
Die sich mein Tag nicht müde gehn,
Die Räder.
Die Steine selbst, so schwer sie sind,
Die Steine!
Sie tanzen mit den muntern Reihn
Und wollen gar noch schneller sein,
Die Steine.
O Wandern, Wandern, meine Lust,
O Wandern!
Herr Meister und Frau Meisterin,
Lasst mich in Frieden weiter ziehn
Und wandern.
| Kun je van Wandern geen genoeg krijgen, bekijk dan de uitzending van Planet Wissen. |